Γράφει ο Δρ Ευστράτιος Παπάνης
Οι κοινωνικοί επιστήμονες εκπαιδεύονται για να αποκτήσουν τις πιο επίκαιρες και καίριες δεξιότητες
Οι κοινωνικοί επιστήμονες εκπαιδεύονται συστηματικά, ώστε να καλλιεργούν δεξιότητες, που τους επιτρέπουν να τεκμηριώνουν θεωρίες και να πειραματίζονται με ερμηνείες, οι οποίες θεωρούνται αναγκαίες για την προσαρμογή στη σύγχρονη, σύνθετη πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, οι τεχνικές, στις οποίες εντρυφούν είναι τόσο επίκαιρες και σύνθετες, που δύσκολα θα αντικατασταθούν από την τεχνητή νοημοσύνη, σε όποιο σημείο εξέλιξης κι αν εκείνη φτάσει.
Σε κάθε συζήτηση για τα χαρακτηριστικά του καλού κοινωνικού επιστήμονα, με τον διττό του ρόλο ως συμβούλου, εμφατικά τονίζονται οι όροι επικοινωνία, αλληλεπίδραση, δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης, ευελιξία, συναισθηματική νοημοσύνη, συναντίληψη, οργανωτικότητα, κίνητρα, δημιουργικότητα, αυτογνωσία, οριοθέτηση, εμπιστευτικότητα, υπομονή, άνευ όρων αποδοχή, παρατηρητικότητα, γνώση των κανόνων, υψηλές ηθικές αξίες, ισορροπημένη προσωπικότητα, ανεκτικότητα, ως βασικές προϋποθέσεις για την μύηση στις αναβαθμίδες της ανάλυσης των ατομικών και συλλογικών φαινομένων.
Παράλληλα, κρίσιμη για το λειτούργημα, που ασκεί, είναι η εξάσκηση του στη γνώση των τεχνικών συνέντευξης, η ευχέρεια στην επίλυση κρίσεων και προβλημάτων, η βαθιά γνώση των σύγχρονων συμβουλευτικών μοντέλων, η κριτική προσπέλαση των μεθόδων παρέμβασης και αξιολόγησης, η χρήση νέων τεχνολογιών, η τήρηση της δεοντολογίας και η πρακτική εξάσκηση σε πολυεπίπεδες συνεδρίες με πρόσωπα ή ομάδες.
Εξαιτίας της αυξανόμενης πολυπλοκότητας των κοινωνικών δεδομένων αναντίρρητη είναι η απαίτηση για εξοικείωση των κοινωνικών επιστημόνων με την έρευνα, με την εξειδίκευση στην ποιοτική και ποσοτική ανάλυση εμπειρικών δεδομένων, με την εις βάθος προσπέλαση περιστατικών και περιπτώσεων, με την αναδίφηση στις ψυχολογικές προσεγγίσεις για την τροποποίηση της συμπεριφοράς, με τον πειραματικό έλεγχο των υποθέσεων, με τη συστηματοποίηση των ευρημάτων και με τη θέσπιση καθολικών και αναλυτικών μεθοδολογικών εργαλείων.
Η Κοινωνική Επιστήμη της Νέας Εποχής
Από το ατομικό στην μάκρο κοινωνιολογική προοπτική
Η συμβουλευτική όμως κατά τον 21ο αιώνα έπαψε να είναι ένα άθροισμα τεχνικών, πέρασε τα στεγανά των θεωρητικών προσεγγίσεων και εξελίχθηκε σε Τέχνη Αρωγής και σε Συνεπικουρία για κάθε πτυχή του επιστητού και του βίου: Εφόσον τα ζητήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα είναι πλέον οικουμενικά, οι αλληλεπιδράσεις πολυπαραγοντικές και η διαπλοκή συλλογικού και ατομικού αδιαίρετη και σύνθετη, ανάλογος καθίσταται και ο ρόλος της συμβουλευτικής σε μεταβαλλόμενα και πολύσημα περιβάλλοντα.
Εξάλλου, ακόμα και οι πολέμιοι της συμβουλευτικής στον επιστημολογικό τομέα δεν μπορούν να αρνηθούν ότι οι εκφάνσεις της διατρέχουν κάθε δραστηριότητα: Στην εκπαίδευση, στην οικονομία, στις κοινωνικές δράσεις, στην ιατρική, στην επιδημιολογία, στις πολιτικές στρατηγικές, στις διαπραγματεύσεις, στην πληροφορική και στην τεχνολογία, στις συντροφικές, ερωτικές σχέσεις και στην οικογένεια, στη διαμόρφωση ταυτότητας, στις αναπτυξιακές φάσεις και στον πολιτισμό, παντού τα στοιχεία, τα δανεισμένα από τη συμβουλευτική γίνονται πλέον παραπάνω από εμφανή.
Η συμβουλευτική πλέον έχει αναχθεί σε κοινωνικό ερμηνευτικό εργαλείο, σε τεχνική συλλογικής εξισορρόπησης των αντιθέσεων και έχει επεκταθεί από τη θεώρηση των μικρο-κοινωνικών και οικονομικών φαινόμενων στην συμπερίληψη των μάκρο και η αναγκαιότητα της είναι καθολικό αίτημα.
Ανάλογη επομένως πρέπει να είναι η εκπαίδευση των μελλοντικών συμβούλων, η οποία πρέπει να διανθιστεί από την εφαρμογή προσεγγίσεων για το άτομο με τη διαχείριση παγκοσμιοποιημένων καταστάσεων και διαδράσεων. Η εκπαίδευση στη νέα συμβουλευτική απαιτεί διεπιστημονική κατάρτιση και καθολική παιδευτική διαδικασία.
Ευελιξία και δεκτικότητα
Ο 21ος αιώνας, ήδη από τα πρώτα χρόνια της έλευσης του, έφερε την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις, με επιταχυνόμενες κλιματικές αλλαγές, με αναδιάρθρωση των περιβαλλοντικών πόρων, με πανδημικά φαινόμενα και μεταναστευτικές ροές, με επαναδιαπραγμάτευση κάθε θεμελιώδους έννοιας, που κάποτε λογιζόταν ως σταθερή και ακλόνητη.
Όλα αυτά προκάλεσαν ραγδαίες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές, αναγκαστικούς και καθολικούς ψηφιακούς μετασχηματισμούς καθώς και μεταλλάξεις στον τομέα της εργασίας, της εκπαίδευσης και της προσωπικής ταυτότητας μέσα σε ένα ρευστό και ανεξερεύνητο και κυρίως απρόβλεπτο περιβάλλον.
Είναι η αοριστία αυτή και η αυξανόμενη μαζική ανασφάλεια, η οποία προσδιορίζει το καίριο και πρωταρχικό γνώρισμα του συμβούλου της νέας εποχής: Την ευελιξία, τη δεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα, δίχως τη δυσπραγία, την αδράνεια και τον εφησυχασμό, που περιβάλλουν το παλιό και γνώριμο.
Σίγουρα, οι πλατφόρμες σύγχρονης και ασύγχρονης επικοινωνίας και η διαδικτυακή συμβουλευτική δεν συγκρίνονται με την διά ζώσης ανθρώπινη επαφή, όμως ο αποτελεσματικός σύμβουλος είναι ο πρώτος που θα τροποποιήσει τις μεθόδους του, ώστε να ενσωματώσουν τις νέες τεχνολογίες και θα επιχειρήσει τεχνικές, που συνδυάζουν και τα δυο.
Ο σύμβουλος του 21ου αιώνα δεν είναι κάτοχος απλών τεχνικών επικοινωνίας, ατομικής παρέμβασης και θεωριών δομημένων κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά αντίθετα είναι κοινωνός των οικουμενικών μεταρρυθμίσεων, διεπιστημονικός αναζητητής σχέσεων και συναφειών, αλλά και προπαρασκευασμένος επιστήμονας, που έχει γεμίσει την φαρέτρα του με μεθόδους, που υπερβαίνουν την κλασική αντίληψη της έρευνας και την παραδοσιακή ερμηνεία των φαινομένων.
Συμβουλευτική: Δύο αντίρροπες τάσεις οριοθέτησης και επέκτασης του λειτουργήματος
Το αίτημα για τη διασφάλιση της ποιότητας και της αναμόρφωσης της συμβουλευτικής, την τυποποίηση, την οριοθέτηση των διαδικασιών και τη δημιουργία προτύπων, την πλήρη καταγραφή και καθορισμό των αρμοδιοτήτων και προσόντων των συμβούλων, την εμβάθυνση και επικαιροποίηση των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών στη συμβουλευτική, την επέκταση των συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ευάλωτες ομάδες και σε καταστάσεις, όπως η φτώχεια, η αναπηρία, οι άστεγοι, τη διαμόρφωση των έμφυλων ταυτοτήτων, τη θέσπιση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος, την αναμόρφωση των συλλογικών οργάνων, την κρατική επιδότηση των συμβουλευτικών παρεμβάσεων, την ασφαλιστική κάλυψη, την ένταξη της συμβουλευτικής στα εθνικά συστήματα υγείας και την περιχαράκωση του λειτουργήματος, ώστε να μην συγχέεται με άλλους επιστημονικούς κλάδους (ψυχολογία, κοινωνιολογία κλπ) είναι παλιό και έχει μεταφερθεί ανεπίλυτο στη νέα εποχή, παράλληλα με την επιθυμία για ευρύτερο όραμα και ικανοποίηση όλων των εμπλεκομένων.
Η Συμβουλευτική πρέπει να θεσπίσει ελεγκτικούς μηχανισμούς και κανονιστικές διαδικασίες βασισμένους σε διεθνή πρότυπα και να προσδιορίσει άμεσα τις ακαδημαϊκές και επαγγελματικές προοπτικές της.
Επιτακτική κρίνεται η ανάγκη της δέσμευσης και αφοσίωσης των συμβούλων, του αποτελεσματικού σχεδιασμού και οργάνωσης του έργου τους, της χρήσης ποικίλων εργαλείων και τεχνικών, της διαρκούς επιμόρφωσης και εκπαίδευσής τους, της ύπαρξης ενός στρατηγικού σχεδίου ποιότητας, βάσει του οποίου θα έχουν διατυπώσει ρητά το όραμα, την αποστολή τους καθώς και τις πολιτικές ποιότητας που ακολουθούν, της αλλαγής της νοοτροπίας τους, των συνεχών αξιολογήσεων, μετρήσεων και εκτιμήσεων για την ανατροφοδότησή τους και τη βελτίωση της ποιότητας του έργου τους, του προσανατολισμού τους στην πρόληψη των προβλημάτων και κυριότερα στην ικανοποίηση των αναγκών όλων των αποδεκτών της συμβουλευτικής διαδικασίας.
Παράλληλα, η ανάγκη για διεύρυνση των συμβουλευτικών υπηρεσιών σε κάθε τομέα του κοινωνικού και ιδιωτικού βίου αυξάνεται πιεστικά και είναι ανάλογη της πολυπλοκότητας των παγκόσμιων δυναμικών, της εξέλιξης της τεχνολογίας και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Εξειδικεύσεις των συμβούλων, ώστε να συμπεριλάβουν τον ψηφιακό εαυτό, τη διαπολιτισμική διαμεσολάβηση, τις νέες μορφές οικογένειας, τις ελαστικές μορφές και τους καινοτόμους τύπους εργασίας (ψηφιακοί νομάδες, e-citizens), την Οικοθεραπεία, τους πολιτισμικούς καθοδηγητές, την προσωποκεντρική και αρθρωτή εκπαίδευση μέσω υπολογιστών, τις επιχειρήσεις μετά από κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις και δεκάδες άλλους νεωτερισμούς του 21ου αιώνα, πρέπει να δημιουργηθούν άμεσα μέσω επιμορφώσεων και μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
Έτσι, οι δυο τάσεις της διεύρυνσης και της οριοθέτησης συνυπάρχουν και επιβάλλουν καινοτομία, διαλλακτικότητα και συντονισμό των αρμοδίων.
Διεπιστημονικότητα
Η διεπιστημονική επιμόρφωση των κοινωνικών επιστημόνων και των συμβούλων με στοιχεία ψυχολογίας, ψυχιατρικής, κοινωνιολογίας, τέχνης, οικονομικών, παιδαγωγικής και εκπαίδευσης, ανθρωπολογίας, δημόσιας υγείας θα άρει το μονισμό της ατομικιστικής προσέγγισης και θα δώσει νέα ώθηση και προοπτική στον επιστημονικό κλάδο της συμβουλευτικής, ενώ η διευθέτηση της αοριστίας, της αυθαίρετης οικειοποίησης γνωστικών πεδίων και ο περιορισμός των αυτόκλητων συμβούλων θα προσδώσει σαφή και καταληπτό για τους αποδέκτες, χαρακτήρα, στην επιστήμη. Η Συμβουλευτική της νέας εποχής είναι αρκετά πλατιά, ώστε να αποζητά το καινοτόμο και επαρκώς προσδιορισμένη, ώστε να αποφεύγει τις κίβδηλες στρεβλώσεις.
Η κατάρτιση των συμβούλων επιβάλλεται να περιλαμβάνει και κλινικά στοιχεία, έτσι ώστε τα θεραπευτικά αιτήματα, που πάντοτε υποβόσκουν σε λανθάνουσα ή και πιο φανερή έκφανση, να αναγνωρίζονται και να παραπέμπονται στις διεπιστημονικές ομάδες.
Η εποχή που ένα αποστειρωμένο επάγγελμα μονοπωλούσε την ψυχική υγεία έχει ταφεί κάτω από τα ερείπια των αναχρονιστικών, συντεχνιακών και άκαμπτων νοοτροπιών.
Συναφής και επιβεβλημένος είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός του επαγγέλματος και η μετατροπή των συμβούλων σε τεχνολογικούς ηγέτες, που θα γνωρίζουν τη χρήση, τις πρακτικές εφαρμογές και τους περιορισμούς των νέων μέσων, αλλά και τους τρόπους για επίτευξη αρμονίας μεταξύ πραγματικής και διαδικτυακής ζωής.
Η Συμβουλευτική και οι Κοινωνικές επιστήμες ως πολιτισμική μεσολάβηση
Για τη νέα γενιά το διαδίκτυο δεν είναι ένα μέσο, αλλά ένας κοινωνικός χώρος, μέσα στον οποίο δημιουργούνται ταυτότητες, αφηγήματα, αυτοεκτίμηση, τάσεις και πρότυπα, πολιτικά κινήματα, έρωτες και σχέσεις, εγκληματικές δράσεις και τυπική ή άτυπη εκπαίδευση.
Αυτό έχει δημιουργήσει για πρώτη φορά μια κοινή παγκόσμια κουλτούρα, στην οποία μετέχουν άνθρωποι από κάθε εθνικό, κοινωνικό και οικονομικό στρώμα.
Θα ήταν αφελές για τις επιστήμες να παραγνωρίσουν το γεγονός ότι τα ψυχολογικά, οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα διαθέτουν και ψηφιακή πλευρά και ότι οι κοινότητες ανά τον κόσμο πασχίζουν να διατηρήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (αξίες, έθιμα, τελετουργίες, νόμους, παραδόσεις κλπ) και ταυτόχρονα να μην αποκοπούν από τον οικουμενικό πολιτισμό.
Ο σύμβουλος της νέας εποχής είναι πολιτισμικά ενήμερος και εξισορροπεί τις παράλληλες αυτές πραγματικότητες.
Ολοένα και περισσότερο η αποτελεσματικότητα του κρίνεται από το βαθμό με τον οποίο οι παρεμβάσεις του μπορούν να προκαλέσουν κοινωνική δράση και μεταβολή, να εντάξουν το άτομο σε ομάδες, να το καταστήσουν κοινωνικά δραστήριο, ευαισθητοποιημένο και ενεργητικό, επιτεύγματα πολύ πιο επίπονα από την προσδοκία της αποκομμένης ατομικής ευεξίας και αυτοαντίληψης. Στη συμβουλευτική της νέας εποχής το άτομο δεν βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τα συστήματα, αλλά αναζητά το ρόλο του μέσα από αυτά.
Ο Σύμβουλος που προλαμβάνει και ενδυναμώνει
Τα περίπλοκα περιβάλλοντα απαιτούν πολύπλοκες και κοστοβόρες παρεμβάσεις, με περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Η παθογένεια των κοινωνιών είναι φαινόμενο, που προκαλεί ψυχικές παθήσεις, οι οποίες δύσκολα αντιμετωπίζονται. Η κατάθλιψη και οι κρίσεις πανικού, το άγχος, η αποξένωση, η μοναξιά, η ανασφάλεια έχουν εισβάλει σε κάθε πτυχή της ζωής και εντάθηκαν από την πανδημία. Η ηθική και πνευματική ενδυνάμωση των συμβουλευομένων, η αποκατάσταση των αξιακών τους συστημάτων, η έμπνευση και η νοηματοδότηση των πράξεων τους αποτελούν το μόνο αντίδοτο.
Μια καθυστερημένη παρέμβαση έχει ελάχιστες προοπτικές ίασης ή αλλαγής.
Η φύση του επαγγέλματος του συμβούλου προδιαθέτει για εκπαίδευση στην πρόληψη παρά στη θεραπεία, ιδιότητα που αναγνωρίζεται σήμερα ως πρωταρχική για την αποτροπή της νοσηρότητας και της κατήφειας.
Οι έρευνες για τις τακτικές και μεθόδους πρόληψης θα περιλαμβάνουν το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον, την εργασία, την κοινωνική ζωή και κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Η συμβουλευτική της νέας εποχής έχει καταρτίσει τα κατάλληλα προγνωστικά μοντέλα, ώστε η αναπτυξιακή πορεία των παθήσεων να αντιμετωπίζεται πριν αυτές καν εκδηλωθούν ή στα πρώιμα στάδια τους.
Η σπουδαιότητα της επαγγελματικής συμβουλευτικής και της κοινωνικής προσέγγισης της σταδιοδρομίας
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η πανδημία με τις πολλαπλές μεταλλάξεις του covid 19, που καθυστερούν την επάνοδο στην κανονικότητα και επιτείνουν την τεχνολογική εξάρτηση στον τομέα της τηλεκπαίδευσης και της τηλεργασίας, η υβριδική απασχόληση, η προγενέστερη πολυετής οικονομική κρίση, ο πόλεμος και το αίτημα για τεράστια εξοπλιστικά προγράμματα, η αύξηση του πληθωρισμού σε επίπεδα δυσθεώρητα, η ενεργειακή κρίση και η δύσκολη μετάβαση στην πράσινη οικονομία, το φαινόμενο της μεγάλης παραίτησης για καλύτερες εργασιακές συνθήκες στις ΗΠΑ, η καθιέρωση του freelancing (ανεξάρτητης εργασίας) με συνεπακόλουθη επαγγελματική και γεωγραφική κινητικότητα, έχουν δώσει στην παρούσα δεκαετία το χαρακτηρισμό της περιόδου με τη μεγαλύτερη διακύμανση, όσον αφορά τις εργασιακές συνθήκες.
Το αίτημα για δικαιοσύνη, ισότητα και ποιότητα ζωής
Η ορθότητα, η δικαιοσύνη, η ισότητα και η ασφάλεια είναι όροι που δεσπόζουν πλέον στην αγορά εργασίας είτε πρόκειται για τις κλιματικές συνθήκες είτε για την εξάλειψη του ρατσισμού, των κάθε μορφής έμφυλων διακρίσεων είτε για την πιστοποίηση των άριστων υγειονομικών συνθηκών. Ως μέτρα της επιχειρησιακής αφοσίωσης και της ικανοποίησης τίθενται πλέον η ψυχική και βιολογική υγεία, η επαφή με τα δρώμενα στην κοινότητα και την ευρύτερη κοινωνία μέσα στην οποία δραστηριοποιείται η εταιρεία, η διαμόρφωση πολιτικής θέσης, καθώς και οι δυνατότητες διαρκούς προσωπικής ανάπτυξης, συμβουλευτικής και εκπαίδευσης. Η προτροπή των προηγούμενων δεκαετιών για διακριτή και ασύμπτωτη προσωπική και επαγγελματική ζωή σήμερα λαμβάνει διαφορετική νοηματοδότηση. Ταυτόχρονα οι υγειονομικές τάσεις και η προαγωγή υγείας δεν αναφέρονται μόνο στους εμβολιασμούς, αλλά και στα νέα δεδομένα, που διαμορφώνονται από την υβριδική και ευέλικτη εργασία, όπως η στόχευση του ελεύθερου χρόνου, η φυσική και πνευματική άσκηση, η αύξηση των καθιστικών συνηθειών λόγω μη μετάβασης στο χώρο εργασίας κλπ.
Η εξατομίκευση της εργασίας και η προσωποποιημένη διοίκηση θα είναι το κυρίαρχο αίτημα και στοίχημα κατά τις επόμενες δεκαετίες.
Δυστυχώς, όλα τα προαναφερθέντα φαίνεται πως απευθύνονται στα υψηλόβαθμα στελέχη και όχι στην πλειοψηφία των εργαζομένων, που αγωνίζεται να τα φέρει εις πέρας με κάθε τρόπο.
Από το burnout στο boreout (χρόνια πλήξη στον εργασιακό χώρο)
Η εξουθένωση οφείλεται στο μεγάλο φόρτο εργασίας, στην αδυναμία του εργαζομένου να ενσωματωθεί στην κουλτούρα του οργανισμού, στην εξιδανίκευση του εργάτη-προτύπου, ο οποίος εξαντλεί τα όρια της προσωπικότητάς του στον εργασιακό χώρο, στην έλλειψη ελέγχου των συνθηκών εργασίας, στην σωματοποίηση του άγχους και στην κακή διαχείριση της αλλαγής.
Η πλήξη στην εργασία είναι καθώς φαίνεται το μεγαλύτερο εμπόδιο προσωπικής ανάπτυξης και νοηματοδότησης των ωρών απασχόλησης. Συνδέεται με την έλλειψη δημιουργικότητας και κινήτρων, με κακό επαγγελματικό προσανατολισμό, με την απώλεια σκοπού και εποικοδομητικής ερμηνείας, με τις ανούσιες συναδελφικές σχέσεις, με την αστοχία στις προοπτικές κατάρτισης, προαγωγής και ανέλιξης, με την τοποθέτηση εργαζομένων σε μη συμβατές με την προσωπικότητα και τα ενδιαφέροντά τους θέσεις, με την έλλειψη θετικών ενισχυτών από την πλευρά της διοίκησης, με την τυποποίηση των διαδικασιών, με την επανάληψη.
Οι εργαζόμενοι, που πλήττουν, επικεντρώνουν τη δυναμική τους σε έξω εργασιακά στοιχεία, στα κινητά τους τηλέφωνα, σε συζητήσεις και παιχνίδια στον υπολογιστή, σε τηλεαγορές, σε άσκοπη περιήγηση στο Ίντερνετ, σε διαδικαστικά εκτός του επαγγελματικού χώρου, όπως πληρωμή λογαριασμών, κάπνισμα κλπ.
Αποτελεί πρόκληση της νέας εποχής η εξεύρεση τρόπων για δημιουργικότητα, για προσήλωση και για ενθουσιασμό με βαθιά μελέτη των κινήτρων, με καινοτόμες τεχνικές διοίκησης, με προσωπικό coaching και συμβουλευτική, με εμπνευσμένη ηγεσία.
Ο εργαζόμενος πρέπει να αισθάνεται ότι είναι απαραίτητος και η αίσθηση της αξίας του να αναγνωρίζεται καθημερινά, επειδή η εργασιακή πλήξη επηρεάζει τόσο την πνευματική, όσο και την ψυχική υγεία του προσωπικού.
Η τηλεργασία και οι ατέλειωτες συναντήσεις στις πλατφόρμες τύπου zoom επιδείνωσαν την χρόνια πλήξη των εργαζομένων.
Ευέλικτη εργασία
Ο όρος ευέλικτη εργασία και ωράριο ακούγεται ολοένα και περισσότερο, άλλοτε υποδηλώνοντας τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των υπαλλήλων και των στελεχών και άλλοτε, σε χώρες όπως η δική μας, την έκπτωση των σταθερών εργασιακών και ασφαλιστικών σχέσεων. Η ελαστικότητα στον τόπο εργασίας και στο ωράριο, που κάποτε αφορούσε τους εργαζόμενους με υψηλή μόρφωση και τεχνολογική γνώση, τώρα αποτελεί αίτημα όλων, ακόμα κι αν αυτό το μοντέλο διακυβεύει τους παραδοσιακούς δεσμούς μεταξύ φορέα, επιχείρησης και εργαζομένων.
Υβριδική εργασία
Η υβριδική εργασία, παράλληλα, άλλαξε συλλήβδην την κουλτούρα των επιχειρήσεων και περιόρισε τους κοινωνικούς δεσμούς των εργαζομένων μέσα στο χώρο της δουλειάς τους. Η χαλάρωση των κοινωνικών δικτύων μπορεί να εξηγήσει τα υψηλά ποσοστά παραιτήσεων, εφόσον οι συναισθηματικοί δεσμοί μεταξύ των συναδέλφων εξασθενούν και το ωράριο δομείται σε ένα εντελώς εξατομικευμένο πλαίσιο.
Όμως, η νέα γενιά εργαζομένων, ακόμα και οι πανστρατιές των μαθητών αποδέχτηκαν πολύ γρήγορα την καινοτομία αυτή στο χώρο της εργασίας και της εκπαίδευσης, εξοικειώθηκαν με τις πολλαπλές τεχνολογικές πλατφόρμες και μετέβαλλαν τα μοτίβα επικοινωνίας μεταξύ τους. Η υβριδική εργασία και η αντικατάσταση πολλών εταιρικών διαδικασιών με αυτοματισμούς και τεχνολογικές εφαρμογές προγραμματισμού, ελέγχου, τιμολόγησης, αξιολόγησης, αναγάγει τους διοικητικούς ρόλους και τα στελέχη μιας επιχείρησης σε συνδετικό κρίκο με τους υπαλλήλους της, οι οποίοι μπορούν πλέον να πηγαίνουν για ανατροφοδότηση και μόνο, στο χώρο της.
Αν και οι περισσότεροι διοικητές και στελέχη πιστεύουν ότι οι εργαζόμενοι με τον παραδοσιακό τρόπο και με πλήρες ωράριο είναι πιο παραγωγικοί και πολύ πιθανότερο να προαχθούν, εντούτοις η εξέλιξη στις πλατφόρμες τηλεργασίας παρέχει ήδη πολύ περισσότερες και αντικειμενικότερες μετρήσεις της απόδοσης και της συνεργατικότητας.
Το πρόβλημα όμως της υβριδικής μεταμόρφωσης είναι πως υποστηρίζεται περισσότερο από γυναίκες και μη λευκούς εργαζόμενους, γεγονός που μπορεί να εντείνει τις ανισότητες.
Η μετάβαση των εργαζομένων σε μέρη και χώρες με χαμηλότερο κόστος, μακριά από τη μητρική εταιρεία, και με καλύτερη ποιότητα ζωής (πχ περισσότερη ηλιοφάνεια) μπορεί να απελευθερώσει τις εργασιακές συνθήκες προς όφελος της επιχείρησης (αντιμετώπιση απωλειών μισθού λόγω πληθωρισμού, χαμηλότερη φορολόγηση) και της εργασιακής ικανοποίησης των υπαλλήλων, οι οποίοι μπορούν να απασχοληθούν σε μια δεύτερη εργασία (γεγονός αρνητικό για την επιχειρησιακή αφοσίωση) ή να καθορίσουν δημιουργικά τον ελεύθερο τους χρόνο.
Η ανάπτυξη της ηλεκτρονικής κατοικίας (e-residency) συντείνει προς την κατεύθυνση αυτή.
Κατά τον ίδιο τρόπο η συζήτηση για μείωση των εργασίμων ημερών σε τέσσερις μπορεί να διεξάγεται είτε για την αύξηση της αποδοτικότητας και την αποφυγή της εξουθένωσης είτε για την αναστολή του αιτήματος για αύξηση των μισθών, παρά τις πληθωριστικές πιέσεις, τον ανταγωνισμό και τις πιθανές απολύσεις.
Δεξιότητες για την εποχή της διακινδύνευσης
Ίσως οι δεξιότητες στις οποίες θα αναφερθούμε να απέχουν παρασάγγας από την ελληνική πραγματικότητα της αποστήθισης, των πανελλαδικών, των στρατιωτικών σχολών, των διαγωνισμών και της μονιμότητας στο δημόσιο.
Έμπνευση, δημιουργικότητα, πειθώ, επίλυση προβλημάτων, διαχείριση κρίσεων και χρόνου, σχεδιασμός και οργάνωση, ηγεσία, επικοινωνία, κριτική σκέψη, συνεργατικότητα, ευελιξία, συναισθηματική νοημοσύνη, καινοτομία, διαχείριση άγχους, καλή γνώση της γλώσσας, οι πιο περιζήτητες ικανότητες.
Ανάλυση δεδομένων, στατιστική, τεχνητή νοημοσύνη, ανάπτυξη λογισμικού, υπολογιστικές επιστήμες, cloud computing, blockchain programming, κρυπτονομίσματα, χρηματοοικονομικά, επιστήμες υγείας και ψυχικής υγείας, πλατφόρμες τηλεργασίας, τηλεκπαίδευσης, τηλεσυνεργασίας, ασφάλεια δεδομένων, διαχείριση μεταναστευτικών ροών, επιχειρηματικότητα, freelancing, social media, τα επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη ζήτηση.
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός περιλαμβάνει την καλλιέργεια όλων των παραπάνω δεξιοτήτων, τη γνωριμία με επαγγέλματα, βιομηχανίες, πανεπιστήμια, τη συγγραφή βιογραφικού και την καλλιέργεια ικανοτήτων επικοινωνίας και ορθής χρήσης της γλώσσας, παίξιμο ρόλων, τεστ προσωπικότητας και ανάπτυξη αυτοεκτίμησης, αύξηση της ομαδικότητας, περιγραφή φορολογικών και διοικητικών υποχρεώσεων με επίδειξη των αντίστοιχων ον-λάιν εφαρμογών.
Μπορείτε να επικοινωνείτε με το συγγραφέα στο papanis@papanis.com
Σύντομο Βιογραφικό
Ευστρατίου Παπάνη
O Ευστράτιος Παπάνης, γεννήθηκε το 1969 στην Αγιάσο της Λέσβου.
Σπούδασε Ψυχολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κα Μεθοδολογία Έρευνας σε μεταπτυχιακό επίπεδο {ΜSc} στο Πανεπιστήμιο Reading της Βρετανίας. Απέκτησε το Διδακτορικό του δίπλωμα στην Παιδαγωγική από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Παράλληλα έχει τελειώσει Δημοσιογραφία και κατέχει δίπλωμα Συστημικής Οικογενειακής Θεραπείας.
Δίδαξε στη Σχολή Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, στο Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θράκης, στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στο διδασκαλείο “Αλέξανδρος Δελμούζος”, στα Π.Ε.Κ. Λέσβου, στην ΑΣΠΑΙΤΕ
Διετέλεσε Πρόεδρος του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, επιστημονικά υπεύθυνος των ερευνητικών προγραμμάτων Ψυχικής Υγείας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ερευνητής στο Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, Πρόεδρος της Επιστημονικές Επιτροπής για τα ΚΕΚΥΚΑΜΕΑ Αιγαίου, Αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Κοινωνικής Πρόνοιας “Θεομήτωρ”, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Πρόληψης κατά των εξαρτήσεων “Πνοή” και Πρόεδρος του Συλλόγου για την “Φίλων του Ιδρύματος Θεομήτωρ”.
Σήμερα είναι Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Από το 2021 είναι Πρόεδρος των Πειραματικών και Προτύπων Σχολείων Λέσβου
Έχει δημοσιεύσει εμπειρικές έρευνες σε επιστημονικά περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού και έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή και πανελλήνια συνέδρια, και σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την Απασχόληση στο Β. Αιγαίο, τις αξίες της Νεολαίας, το Κοινωνικό Κεφάλαιο και την επιχειρηματικότητα. Έχει εκδώσει τα βιβλία: «Σύγχρονα Παιδαγωγικά Συστήματα», Εκδόσεις Άλφα, (2002), «Η Αυτοεκτίμηση και η μέτρηση της» Εκδόσεις Ατραπός, (2004), «Ψυχολογία – Κοινωνιολογία της Εργασίας και Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού» Εκδόσεις Σιδέρη, (2005), «Στατιστική Έρευνα», Εκδόσεις Σιδέρη, (2006) και «Θέματα Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης», (Μυτιλήνη, 2007), Καινοτόμες Προσεγγίσεις στην Ειδική Αγωγή-Εκπαιδευτική Έρευνα για τις Ευάλωτες Ομάδες Πληθυσμού, Εκδόσεις Σιδέρη (2009), Μεθοδολογία Έρευνας και Διαδίκτυο, Εκδόσεις Σιδέρη, (2011), Συμβουλευτική μέσω Διαδικτύου και Επικοινωνία, Εκδόσεις Κυριακίδη, (2011), Η Αυτοεκτίμηση-Θεωρία και Αξιολόγηση, Εκδόσεις Σιδέρη, (2011), «Ο θαμπωμένος καθρέπτης του εαυτού μας», Εκδόσεις Σιδέρη, (2013) και «Λογοτεχνία του Facebook», Εκδόσεις Σιδέρη (2013) και πλήθος άλλων.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα αφορούν στο χώρο της Ψυχολογίας, της Παιδαγωγικής, της Κοινωνιολογίας και της Μεθοδολογίας Έρευνας, ενώ εστιάζονται στη μελέτη της Μεθοδολογίας Έρευνας στο Διαδίκτυο και των θεωρητικών και πρακτικών μεταβολών, που πρέπει να επέλθουν στα κλασικά όργανα μέτρησης, ώστε να επικαιροποιηθούν και να περικλείσουν τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις. Η ερευνητική προσπάθεια, τέλος, επικεντρώνεται στην κριτική προσέγγιση των διάφορων ποιοτικών και ποσοτικών μεθοδολογιών και την σύνθεσή τους υπό ένα διευρυμένο θεωρητικό μοντέλο και πλαίσιο εφαρμογής
