του Θεόδωρου Τσάγκα
Την Κυριακή 21 Νοεμβρίου, παρευρεθήκαμε στη Μολυβδοσκέπαστη, στο χωριό κοντά στην Ελληνοαλβανική μεθόριο, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από την ακριτική κωμόπολη της Κόνιτσας, όπου γιορτάστηκαν τα Εισόδια της Θεοτόκου μαζί με την ημέρα των Ενόπλων Δυνάμεων και την 81η επέτειο από την ιστορική μάχη της Μολυβδοσκεπάστου, την τελευταία νικηφόρα μάχη επί ελληνικού εδάφους (21η Νοεμβρίου του 1940). Οι Ένοπλες δυνάμεις της Πατρίδος μας είναι οι υπερασπιστές των ιερών και οσίων του Γένους μας. Φυλάττουν πιστά τον όρκο των Αθηναίων εφήβων: « Οὐ καταισχυνῶ τὰ ὅπλα τὰ ἱερὰ», καὶ «ἱερὰ τὰ πάτρια τιμήσω». Τέτοιοι πολεμιστές, πιστοί στον όρκο τους, ήταν και τα παλικάρια εκείνα από τη Λειβαδιά που επιστρατευτήκαν με το 36οΣύνταγμα Πεζικού Λαμίας, με διοικητή τον Αντισυνταγματάρχη Ιωάννη Δημοκωστούλα, μετά την 28η Οκτωβρίου του 1940 και αναμετρήθηκαν με τις υπέρτερες ιταλικές δυνάμεις στη Δεπαλίτσα, όπως λεγόταν παλιά η Μολυβδοσκέπαστη.
Οι απόγονοι αυτών των πολεμιστών ταξίδεψαν ειδικά για την ημέρα αυτή – παρόλο που η Λειβαδιά εορτάζει ιδιαιτέρως τα Εισόδια της Θεοτόκου – ώστε να παραστούν στην καθιερωμένη εκδήλωση στον ιερό αυτόν τόπο, να γνωρίσουν τα μέρη που οι πρόγονοί τους πολέμησαν, να τα ψηλαφήσουν, να αναστοχαστούν και να τους τιμήσουν.
Ο Σύλλογος Γυναικών από τον Ζαγαρά Λειβαδιάς, με την δραστήρια πρόεδρό του, κυρία Ξένια Σπάτα – Γέρου, λάμπρυναν την εορταστική ατμόσφαιρα, την ηλιόλουστη αυτή μέρα, προσδίδοντας ένα ιδιαίτερο χρώμα στις εκδηλώσεις του Δήμου Κόνιτσας.
Μετά την Θεία Λειτουργία και τη δοξολογία στον πετρόκτιστο Ιερό Ναό των Αγίων Αποστόλων – έδρα άλλοτε της ιστορικής Αρχιεπισκοπής Πωγωνιανής, με την επιβλητική θέα προς την κοιλάδα όπου ο ποταμός Σαραντάπορος ενώνεται με τον Αώο – ακολούθησε επιμνημόσυνη δέηση υπέρ αναπαύσεως των πεσόντων αξιωματικών και οπλιτών στο μνημείο, που στήθηκε με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Μολυβδοσκεπάστου και τη συνδρομή του ΓΕΣ και το οποίο δεσπόζει στην είσοδο του χωριού, από τον αιδεσιμότατο π. Απόστολο Νάκο. Στεφάνους κατέθεσαν ο Δήμαρχος Κόνιτσας, ο Διοικητής του 583 Τ.Π., ο Πρόεδρος της Κοινότητας και ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μολυβδοσκεπάστου «ο Άγιος Ευστάθιος».
Η Πρόεδρος του Συλλόγου Ζαγαρά Λειβαδιάς, στο σύντομο αλλά μεστό χαιρετισμό της, αναφέρθηκε στη συγκίνηση που διακατέχει όλους όσοι πατούν τα αιματοβαμμένα χώματα της μεθορίου της Ηπείρου και στην μάνα – Παναγία, που λειτουργεί ως Σκέπη Προστασίας για όλο το Λαό μας. Ειδικότερα αναφέρθηκε στη «ιστορικό φορτίο» της περιοχής Καλπακίου, που αποτέλεσε την πρώτη γραμμή αντίστασης στο έπος του ’40, ως ιστορικού τόπου – σύμβολο, στην περηφάνια με την οποία αντικρίζει το σημείο αυτό η Βοιωτία αφού «περισσότεροι από διακόσιοι (200) Βοιωτοί -πολλοί από αυτούς Λιβαδείτες – έχυσαν το αίμα τους εκείνες τις «μεγαλειώδους ανδρείας στιγμές για τη χώρα μας». Από τη συνοικία Ζαγαρά Λειβαδειάς κατάγονταν και οι πεσόντες στον τόπο αυτόν εδώ, είπε η Πρόεδρος. Τόνισε ακόμη το «ηθικό αλλά και συναισθηματικό χρέος», για τους απογόνους τους να αποτίουν στους ήρωες του ’40 φόρο τιμής σε κάθε παρόμοια ευκαιρία. Και έκλεισε λέγοντας : «Τους οφείλουμε αιώνια ευγνωμοσύνη γιατί με τη ζωή τους περιφρούρησαν τη συνέχειά μας ως χώρα ώστε με οδηγό την ειρήνη και την ασφάλεια να πορευόμαστε στο δρόμο της ανάπτυξης και της δημοκρατίας! Τους οφείλουμε τέλος να κρατούμε το παράδειγμά τους ψηλά στη συνείδησή μας, να στεκόμαστε αντάξιοί τους και να παλεύουμε με ομόνοια για ένα καλύτερο μέλλον»!
Ως κεντρική ομιλήτρια είχε οριστεί από το Δήμο Κόνιτσας η κυρία Μαρούλα Παπαευσταθίου – Τσάγκα, καταξιωμένη Φιλόλογος, διδάκτωρ Ιστορίας, Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου του ΠΕΚΕΣ Ηπείρου και συγγραφέας του δίτομου βιβλίου «Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Κατοχή-Εθνική Αντίσταση (1940-1944): 100 Ιστορικές προφορικές μαρτυρίες». Καθώς η ίδια, για λόγους ανεξαρτήτους της θελήσεως της, δεν ήταν δυνατόν να παραστεί, τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο γιος της, Δαμιανός Τσάγκας, Φιλόλογος, οποίος με γλαφυρό τρόπο εξιστόρησε τα γεγονότα. Ανέδειξε τη δυσχερή κατάσταση στην οποία βρέθηκαν οι πολεμιστές μας, τη νικηφόρο έκβαση της μάχης και συγκίνησε τους παρευρισκόμενους αποσπώντας τα συγχαρητήρια τους.
Λίγα ιστορικά στοιχεία[1]: Μετά τις πρώτες επιθέσεις και τις επιτυχείς αντεπιθέσεις στο Καλπάκι, οι Έλληνες άρχισαν να εκδιώκουν τους Ιταλούς κι εκείνοι να οπισθοχωρούν προς τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Στην πορεία τους αυτή οχυρώθηκαν στη Μολυβδοσκέπαστη – κτισμένη αμφιθεατρικά στην ανατολική πλευρά του όρους Νεμέρτσικα – που οι πλαγιές της είναι φυσικό οχυρό έναντι των Ελλήνων στρατιωτών που επρόκειτο να διέλθουν τη χαράδρα της «Γκρίκας». Στην κρίσιμη στιγμή η βοήθεια της Παναγίας ήταν καθοριστική για την έγκαιρη προειδοποίηση του Ταγματάρχη Πεζικού Κωνσταντίνου Κυτέα. Έτσι από το χρονικό μιας προαναγγελθείσας συντριπτικής ήττας, λόγω των θέσεων του εχθρού στα υπερκείμενα υψώματα, με τη συμβολή των κατοίκων και την οξυδέρκεια των αξιωματικών γράφτηκε άλλη μια ένδοξη σελίδα του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Αυτή οφείλεται στις ακριβείς πληροφορίες που έδωσαν οι κάτοικοι της Μολυβδοσκεπάστου, αείμνηστοι πλέον, Ηλίας Μάνης και Σταύρος Ριστάνης– μετέπειτα ιερέας- τις οποίες ο Ταγματάρχης Κωνσταντίνος Κυτέας αξιοποίησε και διέταξε τη διμοιρία όλμων και βαρέων πολυβόλων, με διμοιρίτη τον μόνιμο Ανθυπολοχαγό Αντωνάκο, εκ Πελοποννήσου, και με οδηγό τον Σταύρο Ριστάνη, να παρακάμψει το βραχώδες τμήμα του Βλαχοβουνίου και από το μέρος του Πωγωνίσκου να αναρριχηθούν στον αυχένα της «Γελαδορράχης», που οι Ιταλοί είχαν αφήσει ανοχύρωτο και ο οποίος δεσπόζει όλης σχεδόν της περιοχής, με ορατότητα μέχρι βαθιά του αλβανικού εδάφους. Η διμοιρία των όλμων, υπό δύσκολες συνθήκες και πολλούς κινδύνους, κατορθώνει μετά από αγωνιώδη και κοπιώδη πορεία να ανέβει στην κορυφή του αυχένα, χωρίς να γίνει αντιληπτή από τους μαχόμενους Ιταλούς, να στήσει τους όλμους και τα βαρέα πολυβόλα και από την πλεονεκτική και ευνοϊκή πλέον αυτή θέση να αρχίσει το σφυροκόπημα του εχθρού.
Κατά τη μάχη της Μολυβδοσκεπάστου και τον βομβαρδισμό από τα ιταλικά αεροπλάνα, που ακολούθησε τις επόμενες ημέρες, οι στρατιώτες: Κατσιαντώνης Ταξιάρχης, Βασιληάς Λουκάς, Αξούλας Σωτήριος και Καλιαντάσης Αναστάσιος αφήνουν την τελευταία τους πνοή στην περιοχή και με το αίμα τους ποτίζουν το ελληνικό χώμα.
Οι επιζώντες στρατιώτες του 1ου Τάγματος, Νικολάου Παναγιώτης από Χρυσό Παρνασσίδος, Ρούτης Λουκάς από Κορώνεια Λιβαδειάς, Κοτρώνης Ευστάθιος από Λιβαδειά, Βαγενάς Λουκάς από Λιβαδειά, Ευεργέτης Δημήτριος από Λιβαδειά, Τζαβούλης Κωνσταντίνος από Λιβαδειά και Τσάμης Κωνσταντίνος από Λιβαδειά,κατέθεσαν έγγραφη ιστορική μαρτυρία για τη μάχη της Μολυβδοσκεπάστου, τον Ιανουάριο του 1988.
Για την ιστορικότητα του χώρου της Μολυβδοσκεπάστου και των μνημείων της και για τις θέσεις των αντιμαχομένων μίλησαν στο Συλλόγου Γυναικών Λειβαδιάς ο κ. Απόστολος Τσίπης και ο κ. Μιχάλης Μάνης έτσι ώστε οι φιλοξενούμενοι, παρατηρώντας το τοπίο και τη γεωμορφολογία του εδάφους να διαπιστώσουν τις θέσεις των αντιμαχομένων και το υψηλό φρόνημα με το οποοίο επετεύχθη η νικηφόρος έκβασης.
Η πρόεδρος των Γυναικών Λειβαδιάς προσέφερε εκ μέρους του Δημάρχου Λεβαδέων, κ. Ιωάννη Ταγκαλέγκα, δώρα στον Δήμαρχο Κόνιτσας, κ. Νικόλαο Εξάρχου, στον Διοικητή του 583 Τάγματος Πεζικού, κ. Περικλή Χαλάστρα, στον Πρόεδρο της Κοινότητας Μολυβδοσκέπαστης, κ. Σταμάτιο Πρόκο και στον Πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου της Κοινότητας, κ. Μιχάλη Μάνη, ενώ οι οικοδεσπότες προσέφεραν τιμητικά στον Σύλλογο της Λειβαδιάς το δίτομο έργο της Μαρούλας Παπαευσταθίου, «Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Κατοχή-Εθνική Αντίσταση (1940-1944): 100 Ιστορικές προφορικές μαρτυρίες», στο οποίο γίνεται εκτενής αναφορά στην ιστορική μάχη της Μολυβδοσκεπάστου και στους εκ Βοιωτίας στρατιώτες που έλαβαν μέρος στην μάχη αυτή.
[1] Βλ. Μ. Παπαευσταθίου- Τσάγκα, «Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Κατοχή-Εθνική Αντίσταση(1940-1944): 100 Ιστορικές προφορικές μαρτυρίες», τόμος Α΄ και Β΄, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα 2019, σσ. 613-620.
